Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω και φτάνοντας ακόμη και στα χρόνια της αρχαιότητας, μπορεί να εντοπίσει κανείς τη παρουσία του χωριού Πηγή που δέσποζε με την παρουσία του ακόμη και κατά την Μινωική εποχή.
Το χωριό Πηγή βρίσκεται στο Ανατολικό Ρέθυμνο, δέκα μόλις χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης! Ανήκει στον άλλοτε δήμο Αρκαδίου αφού από την ιστορική Μονή απέχει μόλις δεκαπέντε χιλιόμετρα. Η έκταση του είναι αρκετά μεγάλη μιας και μαζί με τον χωριό Άγιος Δημήτριος και με τον Πηγιανό Κάμπο αποτελούν εδώ και πολλά χρόνια μια κοινότητα.
Η παρουσία του χωριού γίνεται φανερή από την αρχαιότητα, τότε που το χωριό είχε καταστραφεί από το σεισμό που είχε γίνει στη σημερινή Σαντορίνη. Τότε οι κάτοικοι έχτισαν το χωριό λίγο παραπάνω, εκεί όπου υπάρχει ακόμα και σήμερα. Έτσι και στα μετέπειτα χρόνια της αρχαιότητας και αργότερα της Ρωμαϊκής, της Βυζαντινής, της Ενετικής εποχής αλλά και της Τουρκοκρατίας, το χωριό συνέχιζε να κάνει ιδιαίτερα εμφατική την παρουσία του και να παίζει πάντα πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλο τον Ρεθεμνιώτικο Κάμπο.
Επισκεφτήκαμε το χωριό πριν λίγες μέρες, όπου με ιδιαίτερη αγάπη και φιλοξενία μας υποδέχτηκαν κάποιοι από τους παλιούς κάτοικους του χωριού οι οποίοι στέκονται μέχρι και σήμερα με την αξιοπρέπεια και το ήθος που χαρακτηρίζει τους παλιούς ανθρώπους, στο μετερίζι της ανθρωπιάς.
Με πολλή ευκολία γύρισαν πίσω στο χρόνο και μαζί τους ταξιδέψαμε στη παλιά Πηγή, την Πηγή που μέχρι και πριν πενήντα χρόνια ήταν το κέντρο της ευρύτερης περιοχής του Αρκαδιού! Γευτήκαμε την φιλοξενία τους, τον παραδοσιακό καφέ, την ρακή με τον απαραίτητο συνοδευτικό μεζέ μα κυρίως την ζεστή και ανοιχτή καρδιά τους.
Ο κύριος Δημήτρης Καφάτος θυμήθηκε τα χρόνια που το χωριό ήταν κέντρο οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας: “Η Πηγή ήταν το κέντρο όλης της περιοχής του Αρκαδιού. Εδώ υπήρχε Αγρονομίο , σταθμός Χωροφυλακής, κρατητήριο με αποτέλεσμα από εδώ να περνούν δεκάδες άνθρωποι κάθε μέρα.
Το χωριό έσφυζε από ζωή αφού κάθε βράδυ ήταν γεμάτα και τα πέντε καφενεία του χωριού, όχι μόνο από τους χωριανούς αλλά και από ανθρώπους των γύρω χωριών. Εδώ στη Πηγή υπήρχε το μοναδικό μπακάλικο όλης της περιοχής, το μπακάλικο του “Κουτσαλέ” που κράτησε μέχρι και την τελευταία δεκαετία του προηγούμενου αιώνα. Αυτό έκανε πολλούς ανθρώπους να καταφτάνουν στη Πηγή και “αφήνουν” εδώ τα χρήματα τους.”
Η αφήγηση συνεχίζεται παρακάτω από την κυρία Μαθιουδάκη που ήταν με τον σύζυγο της, Ιωάννη Μαθιουδάκη, οι ιδιοκτήτες του πρώτου φούρνου όλης της ευρύτερης περιοχής. “Δύσκολα χρόνια παιδί μου. Με τον συχωρεμένο τον άντρα μου σηκωνόμασταν κάθε μέρα στις τρεις το πρωί. Να ανάψουμε φωτιά, να ζυμώσουμε, να φουρνίσουμε και να ξεφουρνίσουμε, ψωμιά, παξιμάδια, άρτους, κουλούρια και άλλα πολλά. Ο φούρνος μας ήταν ο μοναδικός όλης της περιοχής. Ο άνδρας μου έφτανε με το αυτοκίνητο μέχρι τα Χάρκια. Τώρα είναι όλα πιο εύκολα, τα μηχανήματα ζυμώνουν, το ρεύμα ψήνει και πάλι οι νέοι παραπονιούνται. Μα το ψωμί που έφτιαχνε ο ξυλόφουρνος μας τώρα δε το βρίσκεις πουθενά”.
Μετά την κυρία Κούλα επισκεφτήκαμε τον σπίτι του κυρίου Νίκου Σφακιανάκη όπου μαζί με τη σύζυγό του την κυρία Μαρία μας επιφύλασσαν μια ζεστή φιλοξενία.
Ο κύριος Νίκος θυμάται: “Το χωριό μας ήταν το κέντρο όλης της περιοχής. Κάθε χρόνο βγάζαμε οκτακόσιους τόνους λάδι. Υπήρχαν πολλά στρέμματα αμπέλια που κάλυπταν όλο το Κάμπο και εκεί εργάζονταν δεκάδες άνθρωποι. Τη γονιμότητα αυτή την είδαν και οι Γερμανοί και τότε στην Κατοχή είχαν το αεροδρόμιο τους στον Πηγιανό Κάμπο ενώ μεγάλος αριθμός από στρατιώτες τους, έμεναν γύρω από το χωριό ,οι οποίοι τρέφονταν καθημερινά από την παραγωγή του χωριού. Εμείς εδώ στο χωριό δε γνωρίσαμε μεγάλη πείνα γιατί μας έθρεφε η Πηγιανή Γη.”
Παρόμοιες πληροφορίες μας έδωσε και ο κύριος Χατζηγιάννης ο οποίος βρισκόμενος στο κατώφλι της ένατης δεκαετίας της ζωής του θυμάται και αυτός την δύναμη και την αίγλη που είχε το χωριό σαν κέντρο της ευρύτερης περιοχής.
Στη Πηγή βρίσκεται ένας από τους μεγαλύτερους ναούς των γύρω χωριών, ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος μετράει περίπου έναν αιώνα ζωής και ο οποίος έμεινε αλώβητος από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών, αφού σύμφωνα με μαρτυρίες ένα σύννεφο πάντα κάλυπτε το ναό, εμποδίζοντας έτσι τα γερμανικά αεροπλάνα να τον καταστρέψουν.
Δείγμα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής είναι και η Αγία Παρασκευή και ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και ο Σωτήρας Χριστός που βρίσκονται μέσα στο χωριό, ενώ γύρω από αυτό υπάρχουν και άλλοι πολλοί ναοί.
Σήμερα το χωριό συνεχίζει να κινείται έντονα αφού κατοικείται και από τις νεότερες γενιές. Το παραδοσιακό καφενείο της κυρίας Μαρίας Μαϊνωλά συνεχίζει να υπάρχει και να θυμίζει την παλιά εποχή…
Έχοντας, λοιπόν, τέτοια παράδοση πίσω τους πώς είναι δυνατόν οι νεότερες γενιές να μην συνεχίζουν δυναμικά την πορεία που χάραξαν οι πρόγονοι τούς….